10 năm trước, khó ai dám tưởng tượng họ có thể xem ảnh một thành phố xa xôi nào đó qua vệ tinh hay đọc tin tức báo chí ở những nơi cách đây tới vài múi giờ, thậm chí đặt bánh pizza mà không phải tốn tiền gọi điện.

Cho đến năm 1994, mọi người vẫn quen với việc dán tem gửi thư, trực tiếp đến ngân hàng kiểm tra tài khoản, đợi nhân viên giao báo đến để đọc tin tức và theo dõi tỷ số trận đấu, gọi điện cho trung tâm dự báo khí tượng hay chờ chương trình TV để biết tình hình thời tiết...

Và World Wide Web xuất hiện...

Năm 1994, trình duyệt thử nghiệm mang tên Mosaic, tiếp theo đó là trình duyệt cải tiến từ Netscape, ra đời. Công cụ mới mẻ, tuyệt vời Mosaic và Netscape là hai kết nối phổ biến đầu tiên hướng tới cái gọi là "đại lộ thông tin" World Wide Web.

Theo nghiên cứu của tổ chức Pew (Mỹ), chưa đến 1/5 người dân nước này sử dụng Internet vào năm 1995. Chỉ 10 năm sau, đã có tới 2/3 người dân ở đây "không thể tưởng tượng một thế giới không có web". Họ vào mạng để đọc tin tức, trao đổi e-mail, xem tài khoản ngân hành, kết quả trận đấu và kiểm tra thời thiết

World Wide Web đã thay đổi cách sống, làm việc và giải trí của con người. Tìm hiểu các dịch vụ du lịch, đặt chỗ cho kỳ nghỉ, cài đặt sẵn để thanh toán hóa đơn tự động khi đi xa, xem trước những thay đổi thời tiết trong chuyến đi..., tất cả đều có thể tìm thấy trên mạng. Thậm chí mọi người vẫn có thể kết nối Internet để cập nhật thông tin từ báo chí địa phương và duy trì liên lạc với bạn bè, gia đình.

Theo đánh giá của hãng comScore Media Metrix (Mỹ), giữa những năm 90, ba trang web nổi tiếng nhất là AOL, WebCrawler (do AOL điều hành) và Netscape. Hai nhà cung cấp dịch vụ Internet và tìm kiếm này thu hút khoảng 4 đến 6 triệu người truy cập mỗi tháng. Hiện nay, số khách hàng đã lên tới hàng tỷ.

"Mọi người đã quen thuộc và thành thạo hơn trong việc tiếp cận những nội dung họ muốn xem và sử dụng trên web", Peter Daboll, Giám đốc comScore Media Metrix, nhận định. "Những cải tiến giao tiếp kiểu này chỉ có thể thấy trong liên lạc trực tuyến. Chúng đáp ứng mọi nhu cầu về kết nối, dù bạn đang đi du lịch, mua sắm hay thực hiện hoạt động nào đó khác, điều khó có thể hình dung trong những ngày đầu xuất hiện web".

Những bước đi thành công đầu tiên

Nhưng cũng giống như những "cậu bé" khác, web vẫn ở độ tuổi "đang lớn". Nó đã và đang phát triển tương tự như quá trình trưởng thành của đứa trẻ 10 tuổi - những công dân thế hệ Internet tương lai. Web đang dần bổ sung và làm phong phú thêm vốn từ vựng của chúng ta. Nếu bạn nói về việc googling (ám chỉ việc sử dụng công cụ tìm kiếm Google) hay blogging (trào lưu website cá nhân) 10 năm trước đây, chắc chắn nhiều người sẽ lắc đầu không hiểu.

Hầu hết mọi người vẫn chưa tận dụng hết kho tàng web mà chủ yếu lên mạng để kiểm tra e-mail. Theo điều tra của Pew, có tới 58 triệu người Mỹ online để gửi e-mail mỗi ngày trong khi chỉ khoảng 35 triệu đọc tin và tra cứu.

"E-mail chỉ là phương tiện thông tin một chiều bởi nó được thực hiện qua quá trình bạn gửi đi và đợi phản hồi", Steve Outing, biên tập viên tại viện nghiên cứu thông tin Poynter, cho biết. "Không chỉ có ứng dụng e-mail, web đã phát triển thành diễn đàn giao tiếp nơi mà người dùng có thể bàn luận qua chatroom, tin nhắn nhanh, blog...".

Trong những ngày đầu, nhiều trang tin tức trực tuyến không hơn gì sự tập hợp những liên kết đến nguồn tin của AP hay một vài nội dung trích từ báo chí và chương trình TV. Với số người truy cập mạng đông đảo ngày nay, đài phát thanh, truyền hình, báo in và tạp chí đang đăng tải ngày càng nhiều nội dung của mình lên mạng.

Các nhà quảng cáo cũng đang thay đổi cách thức truyền bá để đạt hiệu quả kinh doanh cao nhất qua web. Hãng Jupiter Research dự đoán quảng cáo Internet sẽ phát triển thêm 27%, tương đương 10,7 tỷ USD chỉ trong năm 2005.

"Nội dung đa phương tiện trên Internet vô cùng phong phú", Outing nói. "Các công ty nghe nhìn đang sẵn sàng dốc tiền đầu tư tạo dựng hình ảnh của mình qua mạng bởi họ nhận thức rõ nhu cầu ngày nay của mọi người như thế nào. Một số hãng vẫn còn chậm chân trong việc tận dụng web, và đến một lúc nào đó, họ sẽ tự thấy mình đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt từ site thương mại".

Tất cả những biến đổi này có sự tác động không nhỏ của băng thông rộng. "Trong 4, 5 năm qua, sự xuất hiện của băng thông rộng đã thay đổi mọi mặt Internet", Daboll khẳng định.

Daboll cho biết băng thông rộng (broadband) đã vượt xa kết nối quay số (dial-up) trong việc lựa chọn dịch vụ tại nhà. Chỉ vài năm trước, chuyển từ modem 28,8K sang 56K cũng đủ làm cho nhiều người cảm thấy thỏa mãn. Ngày nay, kết nối ADSL nhanh hơn từ 10 đến 70 lần so kiểu dial-up năm 2000, hỗ trợ quá trình duyệt web, nghe nhạc, xem video và chia sẻ file nhanh chóng và dễ dàng.

Tổng kết về sự phát triển của web, Outing khẳng định: "Chúng ta đã bước đầu trải qua một chuyến hành trình dài đầy thành công, nhưng vẫn còn nhiều ngả rẽ phía trước cho ta lựa chọn".

Những mặt trái khó tránh khỏi

Có lẽ không phải nói nhiều về hậu quả mà Internet đem đến trong cuộc sống. Những trang web khiêu dâm, những nội dung tuyên truyền lối sống không lành mạnh hay những hội chứng ảo đã được đề cập đến khá nhiều từ khi nở rộ Internet.

Môi trường Internet không chỉ có những người đến để giao lưu, nghe nhạc, thanh toán hóa đơn, hay tham gia lớp học ảo. Ở đó còn xuất hiện cả hacker, những kẻ lạm dụng trẻ em và lừa đảo trực tuyến.

Gần như tất cả mọi người online đều bị quấy rầy bởi spam với nội dung khá kỳ cục về thế chấp tài sản, bán dược phẩm hay nhằm mục đích khiêu dâm, đồi trụy... Quốc hội Mỹ đã sớm thông qua luật chống spam từ tháng 11/2003 với sự hậu thuẫn của nhiều hãng Internet lớn.

Một vấn đề khác xuất phát từ e-mail là phishing - thư giả danh một nguồn thông tin chính thống nào đó nhằm ăn cắp thông tin cá nhân, thường là thẻ tín dụng của người dùng. Ủy ban thương mại liên bang Mỹ FTC cho biết cứ 25 người thì có một người trở thành nạn nhân của những vụ lừa đảo trực tuyến trong năm 2003 và con số bị ảnh hưởng khi vào mạng vẫn đang tiếp tục gia tăng. Cũng theo FTC, hơn một nửa vụ khai báo lừa đảo họ nhận được tại nước này trong năm 2004 có dính líu đến mạng Internet. Trang web của FTC hỗ trợ việc chống lại kẻ cắp ID, đăng tải những bí quyết để tránh đối mặt với nạn trộm cắp thông tin cá nhân đã thu hút hơn 1,8 triệu lượt truy cập.

Ngoài ra, người sử dụng cũng bị phong tỏa bởi spyware, virus máy tính và nhiều hình thức quảng cáo phiền nhiễu khác...

Dù thế nào, hơn một thập kỷ đã trôi qua, và web đang chứng tỏ mình là phương tiện phổ biến văn hóa hiệu quả và nhanh chóng nhất. Nó xóa mờ khoảng cách về lối sống, không gian và thời gian, cũng như cách mạng hóa phương thức giao tiếp của con người.