Kết quả thanh tra tại Tổng công ty Bưu chính - viễn thông VN (VNPT) cho thấy “giá cước viễn thông của VN còn cao so với quốc tế”. Vì sao vậy? Tuổi Trẻ đã đi tìm câu trả lời cho câu hỏi này.

Hàng nghìn tỉ đồng đi đâu?

Năm 1996, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã có kháng nghị (số 1821) về việc VNPT vi phạm pháp luật tạo nguồn thu không chính đáng khi ban hành hai văn bản về giá (số 2509 năm 1992 và 1278 năm 1995) trái pháp luật, vi phạm quyết định về quản lý giá năm 1992 của Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ).

Theo đó, VNPT đã thu, quản lý sử dụng tiền chênh lệch lắp đặt điện thoại từ năm 1992 đến tháng 3-1997 là hơn 1.480 tỉ đồng. Số tiền này sau đó đã được Chính phủ để lại cho VNPT làm nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản. Tưởng rằng sau kháng nghị trên người dân sẽ được nhờ do VNPT sẽ giảm giá cước lắp đặt điện thoại. Nhưng không...

Ngày 13-7-1997, Tổng cục Bưu điện ban hành quyết định 157 qui định giá lắp đặt điện thoại, fax, trong đó qui định giá lắp đặt điện thoại cố định chia làm sáu mức, thấp nhất là 700.000 đồng/máy, cao nhất là 1,8 triệu đồng/máy. Tuy nhiên, qua kiểm tra chi phí thực tế lại thấy giá thành lắp đặt tối đa không vượt quá 300.000 đồng/máy. Con số này càng được khẳng định khi năm 2000 VNPT ban hành giá sàn dịch vụ lắp đặt điện thoại, fax với mức thấp nhất cũng là 300.000 đồng/máy.

Theo số liệu của Tổng cục Bưu điện, hai năm 1997 và 1998 số điện thoại cố định lắp mới là hơn 745.000 máy. Nếu nhân số máy mới này với số tiền chênh lệch giữa giá lắp đặt và chi phí thực tế sẽ ra con số hàng nghìn tỉ đồng. Điều bất thường ở chỗ hàng nghìn tỉ đồng chênh lệch này không được VNPT đưa vào nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản năm 1999 như cách xử lý của Chính phủ năm 1996. Theo tờ trình kế hoạch năm 1999 của VNPT gửi Bộ Kế hoạch - đầu tư (do ông Đỗ Trung Tá, chủ tịch hội đồng quản trị VNPT, ký), số tiền chênh lệch lắp đặt điện thoại là 0. Vậy số tiền này đã đi đâu?

Người tiêu dùng bị thiệt bao nhiêu?

Không chỉ thu phí lắp đặt điện thoại, mà ở nhiều dịch vụ khác, VNPT cũng thu tiền quá cao đối với người tiêu dùng. Theo kết quả kiểm tra của tổ công tác liên ngành mới đây, dịch vụ điện thoại đường dài PSTN năm 2001 có tổng chi phí (giá thành) chỉ chiếm 75% giá cước, năm 2002 là 74% và năm 2003 là 69%. Dịch vụ điện thoại di động quốc tế thì còn kinh hoàng hơn. Năm 2001 giá thành chỉ chiếm 38% giá cước, năm 2002 là 46% và năm 2003 là 54%.

Đối với dịch vụ điện thoại di động trong nước của Vinaphone, năm 2001 giá thành chỉ chiếm 49% giá cước, năm 2002 là 54% và năm 2003 là 46%. Cũng tương tự như vậy, dịch vụ điện thoại di động trong nước của MobiFone có giá thành năm 2001 chỉ chiếm 58% giá cước, năm 2002 là 59% và năm 2003 là 57%.

Như vậy, ở cả bốn dịch vụ trên, người tiêu dùng bị mất khoảng một nửa số tiền phải trả. Nguyên nhân, theo tổ công tác liên ngành, là do giá cước các dịch vụ trên qui định còn cao và giá thành dịch vụ giảm nhanh hơn tốc độ giảm cước dịch vụ.

Không tính được giá thành nhiều dịch vụ

Điều bất thường hơn là khá nhiều dịch vụ VNPT đã khai thác nhiều năm nay nhưng chưa hề tính được giá thành. Việc chưa tính được giá thành một vài dịch vụ có đảm bảo giá thành các dịch vụ khác chính xác không? Đơn cử, điện thoại đường dài trong nước trên nền Internet của VNPT chưa tính được giá thành, nhưng đã khai thác thu tiền của người tiêu dùng với mức giá từ 958 - 1.805 đồng/phút.

Trong khi đó, giá thành dịch vụ này của Công ty Viễn thông quân đội (Viettel) rẻ hơn, 815 - 913 đồng/phút; của Công ty Thông tin viễn thông điện lực (VP Telecom) là 696 đồng/phút.

Tương tự, dịch vụ điện thoại Internet đi quốc tế của VNPT cũng chưa tính được giá thành nhưng đã khai thác. Năm 2002 giá cước bình quân là 18.976 đồng/phút, năm 2003 là 9.379 đồng/phút. Trong khi đó, Viettel có giá thành dịch vụ từ 6.688 – 6.830 đồng/phút.

Đặc biệt, dịch vụ cho thuê kênh viễn thông hầu như VNPT độc quyền và cả ba nhà cung cấp (VNPT, Viettel và VP Telecom) đều chưa tính được giá thành. Đoàn công tác liên ngành xác định dịch vụ này là mấu chốt ảnh hưởng tới chi phí đầu vào của các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông và ảnh hưởng tới giá thành của các dịch vụ khác như điện thoại đường dài trong nước, quốc tế, di động...