Sun Microsystems đã buộc phải đặt lên bàn cân tính toán giữa lợi ích và nguy cơ của việc nên hay không nên dấn sâu thêm nữa vào quá trình ứng dụng nguyên lý nguồn mở vào phần mềm Java. Ý kiến của giới chuyên gia là 'hãy đứng ở lưng chừng thôi'.

Phần mềm nguồn mở mà thí dụ phổ biến nhất chính là hệ điều hành Linux, mở ra triển vọng về khả năng đổi mới nhanh chóng, ứng dụng rộng rãi và một cộng đồng phát triển sôi nổi. Nhưng Sun, hãng phát minh và kiểm soát Java lại bày tỏ thái độ lo ngại rằng nguồn mở hoá phần mềm này có thể đe doạ đến khả năng tương thích cơ bản của nó.

Trong cuộc tranh luận tại hội thảo JavaOne vào hôm thứ năm tuần trước, hàng ngàn đại biểu đã tập trung để nghe Sun và một số hãng khác trình bày về chuyện 'đánh vật với nguồn mở hoá Java'. Câu hỏi lớn nhất là liệu Java có đủ khả năng để trở thành một thành viên đủ lông đủ cánh trong địa hạt nguồn mở hay không. Nếu thành công, các đồng minh và kể cả đối thủ của Java sẽ vận dụng nó vào những mục đích riêng của họ. Nhưng nếu trong trường hợp ngược lại, giới lập trình nguồn mở sẽ ứng dụng công nghệ .Net của đối thủ Microsoft thay cho Java.

IBM, một trong những đối tác quyền lực nhất của Sun, đã nhắc lại lời khuyên trong lá thư ngỏ gửi đi hồi tháng hai, rằng Sun nên phát hành Java dưới dạng phần mềm nguồn mở. Thứ ba tuần trước, CEO Scott McNealy của Sun đã 'phản pháo' bằng lời buộc lộ IBM “thèm muốn và ghen tỵ với Java', rằng IBM trước hết nên nêu gương bằng cách nguồn mở hoá các sở hữu trí tuệ của họ đã.

Sun không thể không lưỡng lự, khi câu chuyện về Unix và Linux vẫn sừng sững trước mũi. Phần mềm mất quyền kiểm soát đã dẫn tới tình trạng xuất hiện các biến thể khác nhau phát triển theo những hướng không tương thích.

Theo gợi ý của nhiều người trong cuộc tranh luận, Sun vẫn có thể tìm hướng đi khác về nguồn mở mà không làm tổn hại đến Java. Java sẽ vẫn được bảo hộ bằng các giấy phép nguồn mở, đồng thời Sun có thể sử dụng các cơ chế khác để đảm bảo tính tương thích, giáo sư luật học Larry Lessig của đại học Stanford, thành viên giám đốc của quỹ EFF nói.

Tuy vậy, cộng đồng Java còn phải gánh chịu nhiều sức ép khác trong việc tìm ra chỗ đứng cho mình. Theo Tim O’Reilly, người sáng lập ra O’Reilly Media thì hôm thứ tư tuần trước, Novell đã phát hành phiên bản 1.0 của Mono, một phần mềm nguồn mở sử dụng phần mềm .Net của Microsoft. Trong quan niệm của nhiều người, Mono là phiên bản vô tính của Java, một phần mềm cho phép một chương trình duy nhất (viết bằng ngôn ngữ lập trình Java) chạy trên nhiều máy tính khác nhau. 'Như vậy là Microsoft, chứ không phải Java, đặt được một chân lên cánh cửa dẫn vào nguồn mở', Tim nói.

Phần mềm nguồn mở được công bố công khai để bất cứ ai cũng có thể xem, chỉnh sửa và phát hành lại. Trong khi đó, Java lại thuộc quyền kiểm soát của Java Community Process do Sun lãnh đảo, và các sản phẩm Java bắt buộc phải trải qua những cuộc kiểm tra về khả năng tương thích. Những nhà phát triển và nhóm lập trình muốn đóng góp thay đổi Java phải tham gia JCP, đồng thời ký một thoả thuận pháp lý cam kết tuân thủ nghiêm túc các thủ tục.