Theo lộ trình cuối năm 2005, Luật Giao dịch điện tử của VN sẽ được Quốc hội thông qua và chính thức có hiệu. VnExpress có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Thanh Hưng, Vụ trưởng Thương mại Điện tử (Bộ Thương mại) về vấn đề này.

- Hiện nay, khái niệm thương mại điện tử còn khá xa lạ với đông đảo người dân, theo ông có thể hiểu vắn tắt về khái niệm này như thế nào?

- Có thể hiểu thương mại điện tử là việc tiến hành các hoạt động thương mại bằng các phương tiện điện tử. Ngày nay, Internet là phương tiện điện tử phổ cập nhất, vì vậy người ta biết nhiều tới khái niệm này nhiều hơn. Cũng không ít người nghĩ rằng, thương mại điện tử là một hiện tượng mới hay mang bản chất khác biệt với các loại hoạt động thương mại thông thường. Tuy nhiên, cách hiểu như vậy không chính xác. Trước khi xuất hiện Internet nhiều doanh nghiệp lớn đã tiến hành mua bán qua các mạng riêng hay các mạng giá trị gia tăng (value added networks). Thương mại điện tử mang lại lợi ích to lớn do tiết kiệm thời gian, giảm chi phí, mở rộng thị trường và chăm sóc khách hàng tốt hơn.

- Để tham gia thương mại điện tử, khách hàng cần đáp ứng những điều kiện gì?

- Những điều kiện cần và đủ cho việc phát triển thương mại điện tử là hạ tầng công nghệ thông tin và viễn thông hiện đại, khung pháp luật rõ ràng kèm theo những chính sách hỗ trợ của Chính phủ. Ngoài ra, cũng cần tới những điều kiện khác như: Nhận thức của người tiêu dùng và doanh nghiệp về tầm quan trọng của thương mại điện tử; thói quen sử dụng các phương tiện công nghệ thông tin; dịch vụ chứng thực điện tử và thanh toán điện tử phát triển đủ mạnh… Nếu đủ mọi yếu tố trên thì chắc đông đảo doanh nghiệp và người tiêu dùng sẵn sàng tham gia thương mại điện tử.

- Hiện nay, thương mại điện tử VN đang phát triển như thế nào?

- Theo tôi, hầu hết các doanh nghiệp đều biết về những lợi ích mà thương mại điện tử có thể đem lại và đã tham gia ở các mức độ ứng dụng khác nhau. Từ việc tìm kiếm thông tin về thị trường, đối tác trên mạng, tiến hành các hoạt động marketing trực tuyến, thiết lập website quảng bá hoạt động của doanh nghiệp tới việc chủ động tham gia các sàn giao dịch thương mại điện tử hoặc thiết lập kênh bán hàng trực tuyến bên cạnh các phương thức bán hàng truyền thống.

Hiện nay, có khoảng 20 sàn giao dịch thương mại điện tử cho các doanh nghiệp tiến hành các giao dịch trực tuyến; số lượng các website bán lẻ trực tuyến xuất hiện cũng rất nhiều, đặc biệt là các website cung cấp hàng tiêu dùng, máy tính, điện thoại di động… và những lĩnh vực dịch vụ như du lịch, tư vấn, bất động sản, cung cấp thông tin thương mại… Dự kiến, cuối năm nay, Bộ Thương mại sẽ tiến hành điều tra tổng thể thực trạng phát triển thương mại điện tử để cập nhật các thông tin liên quan. Tất nhiên, Chính phủ cũng cần có những chính sách hỗ trợ tạo động lực phát triển hơn nữa cho thương mại điện tử. Đồng thời, một trong những nhiệm vụ cấp thiết là xây dựng cơ sở pháp lý cho thương mại điện tử.

- Những khía cạnh liên quan tới thương mại điện tử sẽ được quy định như thế nào trong luật này?

- Luật Giao dịch điện tử do Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường chủ trì soạn thảo. Ban soạn thảo mới họp phiên thứ 2 vào ngày 31/8 nhằm thảo luận về định hướng xây dựng Luật Giao dịch điện tử và xác định những nội dung khung của luật. Theo báo cáo tại phiên họp thì luật bao quát các nội dung như thừa nhận giá trị pháp lý của các giao dịch điện tử, giao kết hợp đồng điện tử, đảm bảo an toàn cho các giao dịch điện tử và giao dịch điện tử trong các cơ quan nhà nước. Một số nội dung khác cũng đang được cân nhắc như bảo vệ người tiêu dùng trên mạng, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trên mạng, tội phạm trực tuyến, chữ ký số và dịch vụ chứng thực điện tử.

Như vậy, nội dung liên quan tới thương mại trong luật này chủ yếu là giao kết hợp đồng điện tử. Đây là vấn đề cốt lõi về khung khổ pháp lý hỗ trợ cho thương mại điện tử phát triển trong thời gian tới.

- Khó khăn lớn nhất trong việc xây dựng Luật Giao dịch điện tử là gì?

- Bộ Thương mại tham gia xây dựng Luật Giao dịch điện tử với vai trò một thành viên chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về thương mại điện tử. Các vấn đề về định hướng, nguyên tắc xây dựng hay nội dung cụ thể của Luật Giao dịch điện tử vẫn tiếp tục được thảo luận.

Theo tôi, thách thức lớn nhất hiện nay của việc xây dựng Luật Giao dịch điện tử là cần phải xác định đúng định hướng xây dựng luật trên cơ sở tham khảo các nước đi trước khác. Hiện không có nước nào trên thế giới xây dựng Luật Giao dịch điện tử của họ theo hướng tập hợp tất cả các vấn đề liên quan tới giao dịch điện tử vào một luật và rồi phân chia thành nhiều ngành cụ thể để hình thành những quy định thật chi tiết. Kinh nghiệm xây dựng pháp luật của Mỹ, Canada, Hàn Quốc, Singapore và hơn hết là UNCITRAL (Ủy ban Liên hợp quốc về luật thương mại quốc tế) có thể giúp chúng ta biết rõ hướng đi hơn.

Khó khăn nữa đó là chúng ta không hề có cơ sở thực tế để kiểm nghiệm xem các quy định về giao dịch điện tử như thế nào thì phù hợp và có thể đi vào đời sống. Giao dịch điện tử là vấn đề tương đối mới, liệu các quy định rất cụ thể trong Luật Giao dịch điện tử có phản ánh đúng những yêu cầu thực tế đòi hỏi để từ đó thúc đẩy việc tham gia các Giao dịch điện tử hay không. Chúng ta không thể chắc chắn về điều này. Bộ Thương mại đã hoàn thành Dự thảo Pháp lệnh thương mại điện tử, nếu Pháp lệnh này được ban hành và đi vào cuộc sống thì có thể là bước đi ban đầu và tạo cơ sở thực tế trong xây dựng Luật Giao dịch điện tử.

-Thưa ông, sớm nhất là khi nào Luật Giao dịch điện tử chính thức có hiệu lực và đi vào cuộc sống?

- Hiện ban soạn thảo vẫn đang bàn về định hướng xây dựng luật, vì vậy sẽ rất khó nói lúc nào Dự thảo Luật Giao dịch điện tử được hoàn thành. Theo kế hoạch thì trong năm 2005 sẽ ban hành Luật Giao dịch điện tử. Tuy nhiên theo tôi được biết thì ở VN chưa có một dự án luật nào được xây dựng chỉ trong vòng 2 năm, kể cả các dự án luật về những vấn đề quen thuộc như Xây dựng, Đầu tư, Kế toán... Tuy nhiên, Dự án Luật Giao dịch điện tử do Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội trực tiếp chủ trì nên chúng tôi cho rằng có thể sẽ rút ngắn được một số bước, chẳng hạn như lấy ý kiến các thành viên Chính phủ.