Gần đây, việc mua cổ phiếu của các công ty kinh doanh Internet (dotcom) đang bùng nổ trở lại khi Yahoo, Google, MSN... nhận hàng tỷ USD từ các nhà đầu tư và khách hàng. Kết quả này là dấu hiệu thành công hay lại một xu thế phát triển "xổi"?

Hẳn nhiều người còn nhớ sự sụp đổ của các công ty dotcom ngay đầu thiên niên kỷ mới. Tuần qua, giá cổ phiếu của Google tăng vọt khiến vốn của hãng này được đẩy lên đến 80 tỷ USD, vượt qua tập đoàn truyền thông lớn nhất thế giới Time Warner để trở thành công ty truyền đa phương tiện có giá trị lớn nhất trên thế giới. Giá cổ phiếu của Google hiện giờ là 285 USD, gấp 3 lần so với hồi tháng 8 năm ngoái. Việc Time Warner bị Google "qua mặt" chính là biểu hiện khiến các chuyên gia nghi ngờ sự trở lại của một xu thế kinh tế dotcom "bong bóng" - sự phát triển quá nóng - thời gian trước.

Trong thời kỳ đó, Time Warner đã thực hiện phi vụ sáp nhập đầy rủi ro với America Online (AOL) vào năm 2000. Những người ủng hộ kế hoạch này cho rằng AOL sẽ đưa gã khổng lồ mạnh mẽ này sang một trang mới. Tuy nhiên, thực tế lại đi ngược lại những gì họ mong muốn. Cái tên mới AOL Time Warner đã không gặt hái được gì ngoài thiệt hại khổng lồ khi cái "bong bóng" dotcom vỡ tan.

Nhưng những người muốn tìm ra sự giống nhau giữa quá khứ và hiện tại nên chú ý một điều là nhiều thứ đã thay đổi kể từ khi cuộc cách mạng công nghệ bùng nổ 5 năm trước. Những nhà đầu tư bị chao đảo vì cú sốc trên thị trường chứng khoán, kéo theo sự sụp đổ của các công ty dotcom, giờ đây đã tỉnh táo hơn. Dĩ nhiên là họ không thể đổ một lượng tiền lớn vào các doanh nghiệp trên mạng khi kế hoạch kinh doanh có dấu hiệu không chắc chắn. Những lời cường điệu quá mức đi kèm với mỗi kế hoạch xây dựng cổ phiếu thị trường mới thông qua ưu thế của kẻ tiên phong giờ đã không còn nữa.

Hiện nay, những hãng khổng lồ trực tuyến như Google, Amazon, MSN, Yahoo và eBay đang hoạt động trong một môi trường kinh doanh hoàn toàn khác. Nhiều công ty kinh doanh trên Internet còn tồn tại đang được hưởng những nguồn lợi lớn khi các nhà đầu tư có niềm tin mới đối với họ. Những công ty dotcom mới cũng đang xâm nhập thị trường, ví dụ như PartyGaming, một trang web chơi bạc đang phát hành cổ phiếu công (IPO) thu về tới 10 tỷ USD. Kể từ thời kỳ suy thoái nói trên, khách hàng vào mạng ngày càng nhiều hơn và tiến hành giao dịch thoải mái hơn. Vào năm 1999, mới có khoảng 150 triệu người trên thế giới dùng Internet còn hiện nay con số đó đã lên tới 1 tỷ. Những nhà đầu tư rót tiền vào lĩnh vực mạng toàn cầu ngày càng sẵn lòng dốc hầu bao.

Người Mỹ - đối tượng ứng dụng thương mại điện tử nhiệt tình nhất - đã dành hơn 69 tỷ USD để mua hàng trực tuyến trong năm 2004. Theo nhiều số liệu nghiên cứu thì con số này sẽ tăng gấp đôi, tới 139 tỷ USD đến năm 2008. Những công ty quảng cáo trên mạng cũng được hưởng lợi từ doanh thu đó. Năm ngoái, số tiền thu được từ quảng cáo trên Internet ở nước Mỹ lên tới 9,6 tỷ USD (năm 2003 là 7,3 tỷ USD). Tuy nhiên, dù trước đó người ta dự đoán rằng rất nhiều doanh nghiệp sẽ thoải mái phát triển kinh doanh mạng, miếng bánh thị trường lớn nhất vẫn nằm trong tay một số ít các "đại gia" với 71%.

Do vậy, dù cách này hay cách khác, niềm hy vọng về cơ hội cho các công ty dotcom nở rộ trở lại giờ đây đang trở thành hiện thực. Giá trị thị trường của hãng Yahoo đầu năm 2000 là 125 tỷ USD, đến cuối năm 2001 - khi cơn khủng hoảng dotcom diễn ra - bị tụt xuống còn có 4 tỷ, nhưng hiện nay đã tăng lại, đạt 52 tỷ USD. Còn Google năm ngoái đã đạt 3,2 tỷ USD doanh thu và hưởng lợi nhuận ròng là 400 triệu USD. Mặc dù rõ ràng việc kinh doanh hiện nay và trước kia hết sức khác nhau, tình hình làm ăn ngày càng phát đạt của những dotcom còn tồn tại đến ngày nay đã thuyết phục được các nhà đầu tư mở túi tiền của họ. Chính điều này đã đẩy chỉ số Down Jones trong lĩnh vực Internet lên 10% trong hai tháng vừa qua. Nếu xu hướng này tiếp tục tăng lên giá trị của Google có thể lên đến 100 tỷ USD vào năm nay.

Nhưng các nhà đầu tư có vốn trong các công ty lớn nói chung và Google nói riêng có thể phải dừng lại để suy nghĩ. Khi doanh thu và lợi nhuận của họ đang tăng nhanh, những lời đánh giá quá lạc quan về tình hình này có thể gây ra một định hướng sai như trước đây. Cũng vậy, doanh thu quảng cáo trên mạng (mà những hãng lớn như Google phải phụ thuộc chặt chẽ) lại không tăng nhanh như việc bán hàng và dịch vụ trực tuyến.

Để đối phó với những "đe doạ" đó, các hãng đang xâm nhập vào lĩnh vực của nhau. Trang web đấu giá hàng đầu là eBay gần đây đã mua trang Shopping.com (trang mua sắm trực tuyến - một dịch vụ đã được Yahoo và Amazone cung cấp). Google, Amazon và Yahoo đều tổ chức bán đấu giá, mặc dù họ cũng có có cách thức kinh doanh khác trước khi thách thức eBay. Và trong khi lợi nhuận của họ đang tăng nhanh, họ vẫn phải dè chừng các đối thủ khác cũng có khả năng nhảy vào cuộc đua này.

Những hãng kinh doanh trực tuyến lớn hiện nay - có chỗ đứng vững chắc hơn so với các công ty bị đổ bể thời kỳ trước - có cách thức quản lý đúng đắn hơn và họ có nhiều khách hàng hơn sẵn sàng chi trả cho nhu cầu của mình. Cái tên "Google" thậm chí đã đi vào hệ thống ngôn ngữ, trở thành một từ dùng để miêu tả công việc tìm kiếm và rất ít người nghi ngờ giá trị của nhà cung cấp này. Liệu các nhà đầu tư trong thị trường Internet có thật sự vẫn cần phải e sợ một thực tế là "những gì tăng phát triển nhanh có thể dễ dàng sụp đổ" ?