Từng làm giám đốc giải pháp cho Tập đoàn Intel VN và bây giờ là Giám đốc marketing của Microsoft VN, lương khoảng 40.000 USD/năm, Trịnh Thanh Lâm là đại diện một lớp người trẻ VN tham gia trực tiếp công việc kinh doanh của những tập đoàn đa quốc gia.

Gốc gác ở Hải Dương, Trịnh Thanh Lâm lớn lên ở chốn quê nhà hiền lành rồi vào đại học thời bao cấp. Chưa bao giờ nghĩ đến chuyện buôn bán, thế nhưng kinh doanh là công việc đầu tiên mà Trịnh Thanh Lâm bước vào sau khi tốt nghiệp ngành toán - Đại học Tổng hợp Hà Nội năm 1988.

Lúc đó đã có quyết định giữ Thanh Lâm ở lại trường nhưng kẹt vấn đề biên chế. Thời ấy, cử nhân toán học như anh chỉ có thể hưởng nửa mức lương so với những người trong biên chế, vậy là vào đời để tự mưu sinh bằng cách... đi buôn gạo. Thời bao cấp cũng là thời gạo châu củi quế, miền xuôi còn hiếm huống chi miền ngược. Gạo được Lâm mua từ Hải Dương vận chuyển lên Cao Bằng bán lại cho bà con mong kiếm vài đồng lời nuôi thân.

Sau một năm xuôi ngược hàng nghìn cây số, đổ mồ hôi sôi nước mắt, kết quả... lỗ hơn một lượng vàng. Anh chàng cử nhân toán lắc đầu ngao ngán mà trở lại giảng đường trường Tổng hợp nhận nửa suất lương. Trong cái rủi luôn có cái may. Khi trở về trường, bỗng một hôm có đoàn cán bộ bên Học viện Quân y sang trường làm việc, họ muốn trường giúp cho một người biết về máy vi tính. Số là họ vừa được tặng thưởng một chiếc máy tính đời 286 mà không biết sử dụng ra sao.

Thế là người rảnh rang nhất được cử đi giúp Học viện Quân y. Lâm được cử đi. Câu hỏi duy nhất mà anh phải trả lời ông trưởng phòng tổng hợp của Học viện là: “Anh có biết hết các phím trên cái máy tính này không?”. “Dạ biết!”. Và Lâm trở thành “chủ nhân” của phương tiện máy tính tối tân nhất vào thời điểm tháng 2/1990 của Học viện.

5 năm sau, một cơ hội tuyệt vời mở ra với Lâm khi anh được chọn sang Nhật học 4 tháng về công nghệ thông tin. Thật ra, công nghệ thông tin lúc ấy ở Nhật đã là một trời một vực với chiếc máy tính đơn lẻ mà anh từng là bậc thầy. Lần đầu tiên Lâm quen với khái niệm “hệ thống dữ liệu”, “kết nối mạng”... Nhật Bản thời ấy đã làm được những bước nhảy vọt có thể gây choáng cho bất cứ quốc gia nào: Họ đã sản xuất được máy tính, đã lập được hệ điều hành, vi xử lý riêng với khát vọng nối mạng toàn cầu.

Lâm bắt đầu tự học với các dạng ngôn ngữ lập trình cấp thấp và cứ cảm thấy chồn chân trước những gì mà nền công nghệ thông tin Nhật Bản đang có. Một người bạn cười và khuyên anh: “Hãy bình tĩnh mà đi tới, bởi Nhật Bản đã như ông già 60 tuổi, còn VN trong lĩnh vực này chỉ là một em bé mới sinh...”.

Vậy mà chỉ sau một thời gian ngắn, Lâm đã được chứng kiến cảnh “ông già 60 tuổi” kia đã phải chấp nhận để một “anh chàng người Mỹ” làm thay cái việc nối mạng toàn cầu. Sự kiện này đã làm Lâm suy nghĩ rất nhiều: chưa hẳn người VN không thể bắt kịp tri thức công nghệ thông tin của thế giới. Vào thời điểm đó - tức là năm 1997, Tập đoàn Intel mở văn phòng tại VN, một cơ hội mới đang chờ đón một người trẻ VN.

Lâm kể lại: “Thời điểm đó tôi đang đi dạy ở thành phố Vinh, Nghệ An. Nghe tin Tập đoàn Intel đang cần một người nghiên cứu các giải pháp cho khách hàng VN. Họ đã phỏng vấn đến 12 người mà chưa chọn được, tôi quyết liều một phen đăng ký phỏng vấn đến 3 vòng. Tôi còn nhớ hình ảnh thật tức cười trong tình huống cuộc phỏng vấn chỉ diễn ra bằng... tay, ai nói người đó hiểu. Nói mãi, nói mãi rồi người Mỹ phụ trách phỏng vấn cũng biết lờ mờ rằng tôi có kiến thức về công nghệ thông tin nên phán: “Mày chắc được rồi, chỉ có tiếng Anh tệ quá”.

Thử thách kinh khủng nhất đối với Lâm lúc mới bắt đầu đi làm là khi nghe tiếng chuông điện thoại. Lâm cứ thấy bủn rủn cả người mỗi khi tiếp những cuộc điện thoại từ nước ngoài gọi sang bởi vốn tiếng Anh ít ỏi của mình. Mà cái gì mình sợ thì cứ tới liên tục. Điện thoại từ nước ngoài tới tấp gọi về. Đi họp cũng lại sợ, một sếp người Singapore nói: “Cái gì không biết mày cứ hỏi tao”. Anh đáp thật tình: “Cái gì tao cũng không biết”. Anh này trợn mắt, nhún vai và lắc đầu... Lúc đó Lâm đã 31 tuổi, cái ấm ức của tuổi đáng ra đã phải yên bề công danh khiến anh thấy chỉ có một lối thoát duy nhất: học, học và học.

2 năm đầu làm việc cho Intel, Lâm không còn thời gian nào dành cho mình và gia đình. Mỗi ngày phải học 12-14 giờ, người cứ căng ra, cái mẹo duy nhất để tránh nỗi sợ hãi khi nhận điện thoại từ nước ngoài là câu nói thuộc lòng bằng Anh ngữ: “Mày cứ gửi mail sang cho tao”. Một lần giám đốc người Anh ở Singapore điện sang nhờ mua giùm mấy cái “table cloths” (khăn trải bàn) ở khu du lịch Hội An, nhưng Lâm nghe ra là “table clock” (đồng hồ để bàn) nên nhờ người quen tìm khắp Hội An để mua... đồng hồ để bàn.

Tìm không ra, anh mail sang báo thì vị giám đốc ngớ ra cười ầm và bảo: “Làm với Intel mà dốt tiếng Anh là không được, cho dù mày giỏi vi tính cỡ nào. Tao gửi mày 5.000 USD để học tiếng Anh, phải học cho đàng hoàng”. Số tiền này đủ cho 100 giờ học tiếng Anh ở Hội đồng Anh kiểu một thầy một trò. Cánh cửa khó nhất được mở ra với Lâm, với một kinh nghiệm mới khi làm việc với các tập đoàn lớn: “Đừng giấu dốt, bạn sẽ được giúp đỡ”.

Sau 2 năm, kết quả xếp loại hằng năm của Lâm từ trung bình dần tăng lên khá giỏi, rồi đến lúc anh được bình chọn vào hạng “outstanding” mà cả Intel châu Á chỉ có Lâm và một người Trung Quốc đạt được.

Con đường đến với “người giàu nhất hành tinh"

Không phải ngẫu nhiên mà Tập đoàn Microsoft “mua” Trịnh Thanh Lâm về trong thời điểm tháng 1/2005.

Công việc chính thức dài lâu mà tập đoàn của ông trùm Bill Gates giao cho Lâm là Giám đốc marketing cho Microsoft tại VN, nhưng một nhiệm vụ đặc biệt đang chờ anh trước mắt: là người VN duy nhất của Microsoft có mặt để dẫn chương trình và phiên dịch cho cuộc gặp giữa Thủ tướng Phan Văn Khải và Bill Gates trong chuyến viếng thăm lịch sử của Thủ tướng tới Mỹ vào tháng 6 vừa qua.

Và vinh dự hơn là những gì mà con người giàu nhất hành tinh này đã chuẩn bị cho cuộc gặp với Thủ tướng VN một cách trân trọng nhất, với cả băng rôn bằng tiếng Việt: “Chào mừng Thủ tướng Phan Văn Khải” - điều ít thấy ở một nơi mà 100% sử dụng Anh ngữ.

39 tuổi đời, dáng vẻ phong trần, chân tình, không cầu kỳ, không điệu đàng dù cho anh đang là “người nhà” của Bill Gates. Sự thay đổi công việc lần này đối với Lâm không khó khăn như thời anh bước chân vào Intel vì anh đã có “cái giá” của mình. Lâm nói đơn giản và khá hài hước về mình: “Thật ra có vài khác biệt. Ở Intel, tôi làm chuyên gia phần cứng, nhưng về với Microsoft tôi phải làm chuyên gia phần mềm, phải hoạch định được hướng tiếp cận và khai thác thị trường... Song, tất cả điều đó không quan trọng một khi bạn đã tự trang bị cho mình những chuẩn mực mang đẳng cấp quốc tế trong công việc. Giờ đây tôi có thể thoải mái làm mọi việc tại VN hay Singapore, Ấn Độ hay Mỹ mà không còn lo sợ điều gì như thời mới về Intel...”.

Bây giờ “cậu bé nhà quê” năm xưa đã lịch lãm complet ngon lành trong chiếc Mercedes C240 bóng loáng rong ruổi khắp phố phường Hà Nội hay có mặt trên những khoang máy bay thượng hạng bay đi khắp năm châu với “thương hiệu”: người của Bill Gates. Nhưng điều mà anh thích nhất là một buổi chiều thật rảnh rỗi, bạn bè “alô” một tiếng đi cà phê hay uống vài cốc bia; hoặc về quê nhà quây quần bên mâm cơm với những người nông dân và nói đủ thứ chuyện trên đời.

Biết đâu, câu chuyện tiến thân cũng như những nỗ lực không mệt mỏi để vượt qua những trở ngại của Lâm sẽ gieo vào lòng những đứa trẻ nhà quê nào đó một ngọn lửa khát vọng, rằng một ngày nào nó cũng sẽ được đi xa như chú Lâm và câu chuyện cổ tích “ngày xửa, ngày xưa...” sẽ trở thành sự thật.