Khi Caleb Sima bỏ học giữa chừng để đi làm cho một doanh nghiệp công nghệ thông tin (CNTT) trong thời kỳ dot-com, tất cả người thân quanh anh như giận sôi lên.

Giờ đây, với mức lương sáu con số của một giám đốc công nghệ cho một công ty bảo mật trực tuyến, Sima là một trong số những chàng trai trẻ tuổi đạt được thành công mà không cần tới bằng cấp học vấn.

Không vào đại học, theo lời cảnh báo của gia đình Sima, là một con đường ngu ngốc không dẫn tới đâu cả. “Rồi một ngày tôi sẽ thấy cậu về đây… vứt rác cho mà xem.” - thầy hiệu trưởng thậm chí mắng thẳng như vậy vào mũi Sima.

Khó mà biết được bao nhiêu người thành công và bao nhiêu người đã thất bại trong cuộc mưu sinh kiếm sống. Nhưng trên Internet, từ lâu đã có cả một sê-ri các giai thoại xác nhận sự tồn tại của những “kẻ chiến thắng” giống như Sima. Ở tuổi 24, Sima đã là nhân vật đồng sáng lập nên SPI Dynamics, công ty bảo mật có trụ sở tại Atlanta. Mục tiêu của anh chàng này là sẽ nghỉ hưu ở tuổi... 30, và chỉ tới lúc đó, có lẽ anh ta mới đi học đại học - với lý do chủ yếu “chỉ để vui vẻ và thư giãn một chút” mà thôi. “Mỗi khi nghe mọi người giáo huấn về chuyện phải có bằng cử nhân mới kiếm được đồng lương đủ sống, tôi lại phát điên lên. Điều đó không phải lúc nào cũng đúng.” - Sima nói.

Tuy nhiên, để lập lại “thành tích” của Sima trong thời buổi hiện nay rõ ràng là khó khăn hơn rất nhiều (Sima khởi nghiệp ngay trong giai đoạn đỉnh cao của cơn sốt dot-com này 2001). Lý do quan trọng hơn: Vào thời điểm này, số người sẵn lòng liều mạng như vậy cũng ít dần.

Những số liệu từ Cục Lao động Mỹ cho thấy số học sinh bỏ học đại học để gia nhập thế giới công nghệ đã giảm dần trong vòng ba năm qua. Nếu năm 2000, có tới 40.000 thanh niên trong độ tuổi 16-19 đảm nhiệm những công việc liên quan đến máy tính thì sau đó ba năm, vào năm 2003, con số này chỉ còn lại 18.000. “Số người tìm cách làm giàu bằng việc lao vào làm việc sớm chỉ chiếm thiểu số mà thôi. Theo ước tính của tôi, tỷ lệ này cũng chỉ tương đương số người nuôi mộng làm giàu bằng… chơi xổ số!” - Steven Rothberg, phó chủ tịch kiêm người sáng lập CollegeRecruiter.com, một site việc làm cho sinh viên và thanh niên, cho biết.

Bill Gates và Michael Dell trở thành tỷ phú khi chưa hoàn thành chương trình đại học. Nhưng họ chỉ là số ít may mắn. “Thật khó tìm được một công việc CNTT vào thời điểm hiện nay" khi không có bằng cấp - Rothberg nói - “Năm năm trước, trừ phi bạn mới ra tù hoặc có vấn đề về thần kinh, nếu không, cơ hội hoàn toàn nằm trong tay bạn. Còn hiện tại, các nhà tuyển dụng thực sự muốn tìm kiếm những người có tấm bằng bốn năm đại học, hoặc chí ít cũng là hai năm dự bị và các chứng chỉ kỹ năng khác. Mức độ đòi hỏi của họ đã nâng lên nhiều so với trước đây”.

Sách vở hay thực tế?

Sima mới chỉ 16 tuổi khi cậu quyết định nghỉ học. “Tôi đã chán ngấy sách vở và lý thuyết mà lại không thể toàn tâm toàn ý theo đuổi tình yêu dành cho vi tính.” - Sima nói. Sau đó, cậu xin được một chân sửa chữa máy tính và từng bước leo lên làm quản trị bảo mật cho một ngân hàng trực tuyến, trước khi tự mình lập ra công ty vào năm 2000. Với tất cả những kinh nghiệm có được, Sima chưa bao giờ hối tiếc về việc lỡ dở học vấn. Ngay cả hôm nay, anh vẫn cho rằng các ứng viên xin việc với tấm bằng tiến sĩ CNTT cũng không có đủ những phẩm chất mà công việc yêu cầu, bất chấp bằng cấp học vị sừng sững của họ. “Kiến thức sách vở cũng có ích phần nào trong thế giới CNTT, nhưng không thể đắc dụng bằng kiến thức thực tế được. Nếu bạn muốn làm một nhà quản trị mạng giỏi, một nhà phát triển phần mềm giỏi, bạn sẽ theo học trường nào để có thể thực hiện được điều đó. Có hàng ngàn, hàng triệu người đủ kỹ năng mà không có bằng cấp, nhưng họ thực sự lớn lên và sống cùng máy vi tính” - Sima nói.

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là tất cả các cô cậu choai choai đều nên nghỉ học. “Nếu bạn không hiểu rõ mục tiêu của mình là gì, và không có khả năng cố gắng để thành công thì tốt nhất là không nên… liều mạng.” - Sima khuyên.

Chớp đúng thời điểm

John-Thomas Gaietto, 22 tuổi, là một “nhân tài trẻ tuổi” khác trong làng công nghệ. Tốt nghiệp trung học, anh chàng xin vào làm cho một hãng máy tính, xây dựng hệ thống mạng cho các tập đoàn và giờ đã là chuyên gia bảo mật doanh nghiệp cho một hãng sản xuất toàn cầu tại Detroit. Nhờ kinh doanh cổ phiếu, Gaietto nhanh chóng phất lên như diều và anh chàng dự định nghỉ hưu ở tuổi… 35. Nhưng khi cơn sốt dot-com xì hơi, nó cũng làm xẹp luôn dự định nghỉ hưu… siêu sớm của Gaietto. Nhưng tương lai của anh chàng chẳng có gì phải lo ngại cả: tậu được căn nhà với bốn phòng ngủ ở tuổi 21 và vẫn cần mẫn học tập những kỹ năng mới trong giờ nghỉ để có thể tiếp tục tiến bước trên con đường CNTT.

Gaietto thừa nhận bỏ học là một quyết định vô cùng khó khăn, bởi vị trí quản lý thường yêu cầu phải có bằng cấp uy tín về kinh doanh. Nhưng vận may đã mỉm cười với Gaietto và công sức của anh chàng đã được tưởng thưởng xứng đáng, bởi rất nhiều bạn bè có cùng sự lựa chọn với Gaietto đã phải quay trở lại trường hoặc ngồi nhà mất việc sau cơn sốt. “Khi tôi bắt đầu, chỉ cần bạn có thể kết nối một hệ thống mạng, bạn đã có việc làm. Nhưng giờ thì có quá nhiều người làm được điều đó và được đào tạo để làm công việc đó. Thị trường đã bão hoà với những cá nhân như vậy. Nếu là tôi bây giờ, chắc cũng không thể thành công được!”.