Tuần trước, một website ngân hàng kiểu eBay, nơi người sử dụng cho vay hoặc mượn tiền nhau, đã khai trương. Với các nhà phân tích, đây là bước đi mới nhất của cái gọi là "Cuộc cách mạng tiêu dùng lặng lẽ".

Chúng ta thấy gì ở đây? Một bên là những người muốn bán, còn bên kia là chừng ấy người muốn mua. Khác với phần lớn các đối thủ của mình, eBay chẳng có kho chứa hàng và cũng không cất trữ mặt hàng nào cả. Nhiệm vụ duy nhất của nó là bắc nhịp cầu nối giữa người bán với người mua để cuộc trao dổi diễn ra thuận lợi hơn mà thôi. (Và tất nhiên, eBay sẽ ăn hoa hồng cả hai bên trong mỗi vụ mua bán).

Trong thương mại điện tử, đây được coi là mô hình kinh doanh hoàn hảo, một dạng "hiện hình" cụ thể của các mạng P2P kiểu như Kazaa. Các ông chủ của eBay không cần phải bẩn tay với những công việc mệt mỏi như quản lý kho hàng, phân phối hay dịch vụ hậu mãi. Họ giao lại toàn bộ những thứ đó cho chúng ta, người sử dụng, tự lo.

Và tuần trước, bước phát triển mới nhất của khái niệm "mô hình eBay" ấy đã được thể hiện trong dịp khai trương của Zopa, một dịch vụ cho vay trực tuyến với phương thức hoạt động giống hệt eBay. Bất cứ ai có tiền để không đều có thể rao "cho vay" thông qua Zopa. Người cho vay tự đặt ra mức lãi suất của mình và có thể lựa chọn trong danh sách những người muốn vay "đối tác" của mình, dựa trên tỷ lệ đáng tin cậy và số tiền tín dụng của họ.

Trong khi đó, người đi vay có thể chọn ra một mức lãi suất phù hợp với mình. Do Zopa chỉ đơn giản là trợ giúp các vụ giao dịch chứ không phải tự mình cho vay như các ngân hàng thông thường, người vay chỉ phải trích 1% số tiền vay được làm "hoa hồng" cho site này mà thôi. Các biện pháp an ninh được siết chặt để đảm bảo người cho vay không bị lừa, đồng thời toàn bộ hoạt dộng được chính FSA, cơ quan giám sát dịch vụ tài chính của Anh, kiểm tra.

Cả eBay lẫn Zopa đều khai thác sức mạnh vô bờ bên của Internet với tư cách một công cụ "mai mối", đưa những người sử dụng cách xa nhau về mặt địa lý nhưng có chúng mối quan tâm đến với nhau.

Làm "mai mối"

Từ những ngày đầu trứng nước của mạng net, những người tiên phong đã cực lực lăng xê cho khả năng "phi trung gian" của nó. Người dùng nét được hứa hẹn sẽ tiết kiệm được không ít tiền mà lẽ re họ phải chi cho trung gian (theo như quy trình truyền thống), bởi với net, người tiêu dùng và nhà cung cấp được liên lạc trực tiếtp với nhau. Vì thế nên mới có chuyện hiện nay, hành khách tự đặt vé máy bay trực tiếp với các hãng hàng không, thay vì mua vé qua đại lý du lịch như trước đây.

 
Mô hình eBay đã nhảy cả vào hoạt động ngân hàng
Tuy nhiên, với những hãng như eBay và Zopa, có vẻ như Internet lại chính là kẻ trung gian, một cầu nối đáng giá để kết nối hàng triệu hàng triệu người mua và người bán với nhau. Thành công của những site này phụ thuộc vào "hiệu ứng quả cầu tuyết" : càng có nhiều người sử dụng dịch vụ của họ, họ càng phải cung cấp nhiều mặt hàng hơn, và vì thế lại càng hấp dẫn những người sử dụng khác hơn.

Để thực sự "cất cánh", những site này đòi hỏi một số lượng khách hàng "trung thành" rất lớn. Đó là lý do vì sao eBay mặc dù đã xuất hiện từ cách đây một thập kỷ, song gần đây mới thực sự trở thành hiện tượng, khi hàng trăm triệu người bắt đầu coi net là công cụ không thể thiếu mỗi ngày. "Tỷ lệ sử dụng Internet chính là chìa khoá dẫn đến thành công của những site như eBay", Johan Brenner, nhà nghiên cứu của hãng đầu tư Benchmark Europe, nơi rót tiền cho Zopa và một số site P2P khác, cho biết.

Một cuộc cách mạng "ngầm"

Mô hình eBay đang bắt đầu chứng tỏ quyền lực của nó tại mọi nơi, đe doạ tạo ra cả một cuộc cách mạng trong xã hội tiêu dùng. Các nhà cái (người đánh cá ngựa thuê) bị đe doạ xoá sổ bởi sự xuất hiện của những site như Betfair, cho phép hai người, dù là ở xó xỉnh nào trên thế giới, cũng cá cược được với nhau. Betfair sẽ ăn một tỷ lệ % nhỏ của số tiền thắng cược, nhưng tất nhiên là ít hơn nhiều so với mức đòi của nhà cái.

 
 
Gumtree.com lại sử dụng mô hình eBay ở mức độ "nguyên thuỷ" nhất: hoạt động như một trang rao vặt chuyên đăng các mẩu quảng cáo nhỏ và giới hạn trong khu vực địa lý nhất định. Khởi xướng tại London, giờ đây Gumtree đã có mặt tại 10 thành phố khác của nước Anh, đồng thời mở rộng ra Úc, New Zealand, Nam Phi và Trung Đông, bao gồm quảng cáo tìm việc, tuyêể dụng, "những trái tim cô đơn" và cả hàng cần bán.

Khác với eBay, các vụ giao dịch phải được tiến hành trực tiếp, mặt đối mặt, một việc làm mà theo Michael Pennington, người sáng lập ra Gumtree, sẽ khiến người sử dụng cảm thấy tin tưởng hơn. Thay vì việc chấm điểm như eBay, Gumtree giữ chân khách hàng "ruột" bằng cách scan tất cả các quảng cáo đăng tải và sẵn sàng xoá bỏ những cái khả nghi. "Việc đưa ra quảng cáo của những người thực sự có nhu cầu là cực kỳ quan trọng. Bằng việc nâng cao hàng rào bảo mật và gây khó khăn cho giới spammer, giới lừa đảo, chúng tôi hy vọng khách hàng được bảo đảm quyền lợi một cách tối đa".

Vậy đích đến kế tiếp của mô hình eBay sẽ là ở đâu? Theo Davies dự đoán thì đó là thị trường lao động, nơi những người lao động tự do như thợ nước, người trang trí, đem bán kỹ năng của mình thông qua các vụ giao dịch kiểu eBay, và tất nhiên, tất cả họ đều được chấm điểm.

Keen.com có lẽ là một ví dụ đầu tiên, với các bác sĩ tâm lý và "chuyên gia bói bài" "cung cấp dịch vụ" cho những người có yêu cầu tư vấn hoặc bói toán.

Richard Duvall, người sáng lập ra Zopa tin rằng mô hình của mình sẽ hoạt động hiệu quả, bởi nó mang những lợi ích của thị trường bán buôn tới những người tiêu dùng bình thường. Các công ty thay vì vay tiền ngân hàng để kinh doanh như trước khi giờ sẽ tìm đến thị trường tiền tệ cá nhân thông qua Zopa.