Richard Stallman, được xem là người đầu tiên nêu khái niệm phần mềm tự do cách đây hơn 30 năm, cho rằng nhận thức luôn là yếu tố quan trọng nhất. Người đàn ông luôn tự nhận mình là một "vị thánh" trong cộng đồng GNU/Linux, chiều qua đã có mặt tại Hà Nội và có cuộc trao đổi với VnExpress. 

- Phần mềm tự do là gì, thưa ông?

- Đó là những chương trình mang lại cho người dùng bốn quyền tự do: tự do sử dụng, tự do nghiên cứu, tự do sửa chữa và tự do phân phối. Ở đây, tôi muốn nhấn mạnh sự tự do. Đó là một khái niệm đạo đức, điểm làm nên khác biệt giữa "phần mềm tự do" và "phần mềm mã mở". Trên thực tế, mã mở có một số giấy phép, hạn chế, không thể chấp nhận được.

- Ông cho rằng các phần mềm nên tự do. Điều đó hay, nhưng liệu có khả thi khi người viết sẽ chẳng còn mấy động lực tài chính phía sau?

- Câu hỏi mặc định rằng phần mềm mang lại lợi ích cho con người, bất kể nó tự do hay có bản quyền. Cá nhân tôi không nghĩ vậy. Điều tôi quan tâm là tự do. Tôi không nghĩ cuộc sống lại tốt đẹp hơn khi tôi phải đeo xiềng xích để sử dụng phần mềm, không được chia sẻ chúng cho bạn bè.

Richard Stallman cũng là người sáng lập Hiệp hội Phần mềm miễn phí tại Mỹ, lập giấy phép nguồn mở GPL (General Public License) và tạo nền tảng cho Linus Torvalds viết hệ điều hành Linux.

- Bao giờ phần mềm tự do sẽ chiến thắng các sản phẩm thương mại?

- Tôi không cần biết. Tôi chỉ làm hết sức những gì mình cho là đúng.

- Vậy ông nghĩ thế nào về nạn vi phạm bản quyền phần mềm?

- Tôi không gọi đó là "vi phạm". Tôi chưa bao giờ nghĩ rằng việc chia sẻ thông tin là sai trái. Các chính phủ có thể thông qua những đạo luật bảo vệ bản quyền, nhưng điều đó chỉ tạo ra khái niệm phạm luật, chứ không phải điều gì sai trái.

- Tại Việt Nam, chúng tôi vẫn sử dụng các phần mềm không có bản quyền. Tại sao lại phải chuyển sang dùng phần mềm mã mở?

- Trong vài chục năm nữa, dầu mỏ trên các đại dương có thể cạn kiệt. Nhiều người gọi đó là "thảm hoạ". Tuy nhiên, các bạn lại không ý thức được một thảm hoạ cận kề hơn, bởi chỉ một thời gian ngắn nữa, khi quá trình toàn cầu hoá với những thiết chế như Hiệp định thương mại Việt - Mỹ , bạn sẽ phải mua các sản phẩm mã đóng với giá cắt cổ. Tốt hơn hết là hãy chuyển sang mã mở trước khi quá muộn.

- Việt Nam nên bắt đầu sử dụng mã mở từ phía chính phủ, các công ty hay người tiêu dùng?

- Nên bắt đầu từ các trường học. Nhận thức luôn là yếu tố quan trọng nhất.

- Để thúc đẩy sự nhận thức tại Việt Nam, chúng tôi có nên dịch giấy phép GPL ra tiếng Việt không?

- Tôi không cho rằng đó là một giải pháp hay. Sẽ khó có thể dịch chính xác ý nghĩa, và điều đó rất nguy hiểm.