Những mặt hàng trọng điểm mà đối tượng buôn lậu sử dụng qua đường Bưu điện chủ yếu là tân dược, mỹ phẩm, đồng hồ đeo tay và xuất lậu một số mặt hàng đặc biệt khác như cổ vật, tiền cổ, ma túy... Không chỉ nhằm buôn lậu kiếm lời, đường vận chuyển Bưu điện còn bị lợi dụng gửi các văn hóa phẩm có nội dung phản động đồi trụy. Đặc biệt, với mặt hàng heroin, các đối tượng buôn lậu luôn có những hình thức gian lận tinh vi như dùng hình thức chia nhỏ hàng ra gửi thành nhiều lần.

Điển hình như vụ việc xảy ra tại TP.Hồ Chí Minh trong tháng 1 vừa qua. Ngày 5/1/2005, tại Bưu điện Trung tâm Chợ Lớn, Đội kiểm soát chống buôn lậu vận chuyển trái phép các chất ma túy thuộc cục điều tra đã phối hợp với phòng 217 Công an đã bắt quả tang một đối tượng người Đài Loan nhập cảnh vào Việt Nam với mục đích du lịch đã gửi một bưu kiện ra nước ngoài theo địa chỉ người nhận tại thành phố Đài Trung - Đài Loan. Bưu điện và Hải quan đã kiểm tra phát hiện bên trong hai gói đựng cafe có chứa chất bột màu trắng. Với phương pháp thử nhanh, đội kiểm tra đã xác định đó là heroin có trọng lượng 1.350g.

Vì hàng hóa gửi qua đường Bưu điện có sự quy định khắt khe về khối lượng nên Hải quan bưu điện cũng khá dễ dàng phát hiện ra những bất thường trong quá trình gửi. Điển hình như vụ phát hiện heroin giấu trong nồi cơm điện gửi về. Từ cảm quan nghiệp vụ trước một mặt hàng không còn là hiếm ở Việt Nam là nồi cơm điện mà phải gửi từ nước ngoài về, nhất là trọng lượng của chiếc nồi lại khá chênh lệch so với bình thường, phía Hải quan và Bưu điện đã xem xét, kiểm tra và khám phá ra một lượng lớn heroin được chứa trong ống dẫn điện của nồi.

Tuy nhiên, tìm ra hàng hóa bị vi phạm nhưng không phải vụ nào thủ phạm cũng bị sa lưới. Đối tượng vi phạm đã tìm ra những khe hở trong khâu quản lý để gửi hàng.

Nhận - gửi đều khó phát hiện!

Ông Cường dẫn chứng một trong những nội dung của Thông tư 33/BTC ngày 16/4/2004 của Bộ tài chính cho phép các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ Bưu chính đại diện cho chủ hàng gửi kê khai hàng hóa với hải quan. Đây chính là một cái khó của hải quan. Với quy định này, khi có hàng hóa ở phía nước ngoài gửi về, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ bưu chính được phép thay mặt người đứng tên nhận hàng hóa làm thủ tục kê khai hải quan.

Và như vậy, trong quá trình thực hiện, nếu phía hải quan phát hiện có sai phạm về hàng hóa sẽ đứng ra lập biên bản với người đi kê khai. Nhưng doanh nghiệp bưu chính - người đại diện kê khai cũng không biết cụ thể người nhận hàng hóa đó như thế nào vì họ chỉ kê khai dựa trên kê khai của người gửi chứ không được phép mở ra để xem xét trong quá trình nhận về.

Trên thực tế nếu trường hợp là hàng hóa bình thường, người có tên ở địa chỉ nhận sẽ nhận ngay. Nhưng nếu là hàng vi phạm, đặc biệt là hàng cấm, trong trường hợp cảm thấy có dấu hiệu không an toàn, họ sẽ từ chối  mối liên hệ của mình với người gửi và đương nhiên không nhận hàng. 

Địa chỉ của những vụ việc gửi hàng vi phạm cũng thường không cụ thể. Không bao giờ địa điểm giao nhận là ở một địa chỉ nhà riêng hoặc cơ quan mà thường lấy địa chỉ một khách sạn nào đó. Thông thường người nhận sẽ biết thời điểm gửi hàng và tính toán khá sát khoảng thời gian hàng sẽ được chuyển qua đường bưu điện có thể đến tay mình. Nên mặc dù phía Bưu điện giao hàng tận nơi nhưng cũng khó gặp trực tiếp người nhận hàng mà thường chuyển qua lễ tân khách sạn. Nếu vụ việc trót lọt, họ sẽ nhận hàng. Nhưng khi biết đã có "động" sẽ từ chối nhận hàng hoặc "cao chạy xa bay" khỏi khách sạn đó ngay.

Đó là cái khó của vụ việc khi người nhận ở Việt Nam. Cũng không dễ dàng hơn khi người gửi lại ở Việt Nam vì họ bao giờ cũng lấy địa chỉ người gửi không đúng nhằm đánh lạc hướng cơ quan điều tra khi phát hiện ra. Hàng thì tiêu hủy nhưng việc truy tận gốc người gửi không phải lúc nào cũng có thể thực hiện được.

Đâu là cách tháo gỡ?

Ông Cường cho rằng, những khe hở trong việc quản lý hiện nay là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng nêu trên. Và vì vậy, mong muốn của phía hải quan Bưu điện là làm sao có một cơ chế chính sách được điều chỉnh phù hợp hơn nữa, góp phần tạo thuận lợi trong việc điều tra phát hiện thủ phạm.

Nhiều vụ việc hiện nay đòi hỏi phải có sự phối hợp điều tra giữa Hải quan Bưu điện với phía cơ quan chức năng của nước ngoài, tuy nhiên, vì đã mang tính quốc tế nên gặp nhiều khó khăn vì phải qua nhiều cấp với nhiều thủ tục như Bộ ngoại giao hay Lãnh sự quán của hai phía...

Tuy nhiên, với sự phối hợp chặt chẽ từ phía hai ngành Bưu điện - Hải quan, dù thủ đoạn và cách thức vi phạm có tinh vi đến mấy, chắc chắn tình trạng vi phạm và gian lận qua đường Bưu điện sẽ được đẩy lùi. Ông Cường tin tưởng.